جوینده علم شفیع است – به بهانه 16 آذر روز دانشجو
شانزدهم آذر سال 1332 دانشجویان تهران در مقابل دخالتهای استعمارگرایانه آمریکا و انگلستان در امور داخلی ایران، دست به اعتراض و تظاهرات زدند و در نتیجه حمله نظامیان شاه به دانشگاه ، 3 نفر شهید شدند و به پاس آن ایستادگی و دهها فداکاری دیگر از این قشر هوشیار، 16 آذر روز دانشجو نامگذاری شد.
شانزدهم آذر، یک واقعه سیاسی بود و لذا آنچه به این مناسبت و بهانه نوشته و گفته میشود عمدتا سیاسی است. دانشجو، دانشطلب و در جستجوی علم است و لذا امسال این را بهانه کرده و سنتشکنی نمودم تا از نگاه دین و آموزههای دینی به دانشطلبی و علمآموزی بپردازم. باشد که با این قدم هرچند کوچک دانشطلبان راه خدا، در روز واپسین شفیعم باشند.[1]
ارزش علم و عالم
علم و عالم در نزد خداوند و پیامبر و ائمه طاهرینش(سلام الله علیهم) ارزش فوقالعادهای دارد. از جمله :
1. تنها خردمندان حقایق را در مییابند[2] چه زیبا سرود پروین اعتصامی
نخواست هیچ خردمند وام از ایام
که با دسیسه و آشوب باز خواهد وام
2. برتری عالمان بر شهیدان[3]
3. علماء وارثان پیامبرانند[4]
4. نگاه به چهره عالم عبادت است[5]
5. برتری خواب عالم از عبادت عابد[6]
6. عالِم دوست خدا و همنشین وی، همنشین با او در بهشت است[7]
7. معلم جانشین پیامبر است[8]
ارزش علم و عالم در این دنیای پروحشت بیشتر احساس میشود. همان طور که پروین اعتصامی گفت:
یک کشتی از دانش و عزم باید
چنین بحر پروحشت بیکران را
ویژگیهای عالمان مورد احترام در قرآن
عالمانی که مورد احترام قرآن هستند ویژگیهایی دارند که بسیار قابل توجه است از جمله :
1. خشیت الهی . عالمان ، خردمندند و از خدا میهراسند و در برابر او خشوع میورزند[9]
2. ابلاغ رسالت و نترسیدن از غیرخدا[10] مصداق بارز نترسیدن از غیر خدا در عصر حاضر؛ حضرت امام خمینی(ره) است که از هیچ قدرت دنیایی نترسید و نهراسیدن را نه تنها به ما ، بلکه به آزادگان عالم آموخت. او از سلاله پاک حسین(ع) بود و از غیر خدا نهراسیدن را از جدش حسین(ع) آموخته بود .
3. فروتنی و تسلیم در برابر قرآن[11]
4. زمانشناسی و خودشناسی[12]
دوری از عالمان بیعمل
قدر و ارزش عالم به عملش بسته است. عالِم بیعمل بسیار مورد مزمت قرار گرفته کما این که نقل شده است "فَسَدُالعالِم فَسَدالعالَم" یعنی عالِم فاسد ، عالَم را فاسد میکند. به قول ابوسعید ابوالخیر
با علم اگر عمل برابر گردد کام دو جهان ترا میسر گردد
امام باقر(ع) فرمود : از عابدان نادان و عالمان زشتکار برحذر باشید که این دو دسته فریبنده هر فریفتهاند.[13]
ارزش و فضیلت دانشطلبان
دانشطلبان در جستوجوی دانشاند و بعد از تسلط بر آن ، دانشمند و عالِم نامیده میشوند که ارزش و جایگاه آنان به اختصار بیان شد. دانشجویان نیز در معارف دینی از جایگاه رفیعی برخوردارند از جمله :
1. برتری بر جهادگران، مرزداران، حجگزاران و عمرهگزاران[14]
2. محبوب خدا، فرشتگان و پیامبران[15]
3. شفاعت میکنند، همانند شفاعت پیامبران[16]
4. پاداش گرامیدارندگان جویندگان علم بهشت است[17]
5. کیفر کینه و آزاد به طالب علم دوزخ است[18]
کتابنامه
1 - مفاتیحالحیاه ، آیتالله جوادی عاملی ، بهار 1391/چاپ یازدهم
2 - نرمافزار گنجینه روایات ، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
3 - نرمافزار درج مهر ، سازمان میراث فرهنگی(سابق) کشور
پانوشت
[1] - رسول خدا(ص) فرمود : إِنَّ لِطَالِبِ الْعِلْمِ شَفَاعَةً کَشَفَاعَةِ الْأَنْبِیَاء(نقل از ارشادالقلوب الى الصواب، ج 1، ص164) یعنی برای جویندگان علم شفاعتی همانند شفاعت پیامبران(سلام الله علیهم) است . این روایت شریف دستمایه انتخاب عنوان مطلب برایم شد .
[2] - خداوند در قرآن کریم فرمود: قُلْ هَلْ یَسْتَوِی الَّذینَ یَعْلَمُونَ وَ الَّذینَ لا یَعْلَمُونَ إِنَّما یَتَذَکَّرُ أُولُوا الْأَلْبابِ (الزمر- 9) یعنی بگو: "آیا کسانى که مىدانند با کسانى که نمىدانند یکسانند؟! تنها خردمندان متذکّر مىشوند!"
[3] - پیامبر خدا(ص) فرمود : فَضْلُ الْعَالِمِ عَلَى الْعَابِدِ کَفَضْلِ الْقَمَرِ عَلَى سَائِرِ النُّجُومِ لَیْلَةَ الْبَدْر(نقل از الکافی،ج1،ص34) یعنی برتری عالمان همچون برتری ماه شب چهاردهم بر دیگر ستارگان است .
[4] - پیامبر اکرم(ص) فرمود : إِنَّ الْعُلَمَاءَ وَرَثَةُ الْأَنْبِیَاء(همان)
[5] - رسول خدا(ص) فرمود : نگاه به چهره عالم عبادت است(نقل از الفقیه،ج2،ص205)
[6] - پیابر خدا(ص) به علی(ع) فرمود : ُّ نَوْمُ الْعَالِمِ أَفْضَلُ مِنْ عِبَادَةِ الْعَابِد(نقل از من لایحضرالفقیه،ج4،ص367)
[7] - رسولالله(ص) از زبان خداوند : "جلست إلى حبیبى، و عزّتى و جلالى لأسکنتک الجنّة معه و لا أبالى"(نقل از متن عربی پیام پیامبر)
[8] - قَالَ رَسُولُ اللَّهِ(ص) اللَّهُمَّ ارْحَمْ خُلَفَائِی ثَلَاثاً قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَنْ خُلَفَاؤُکَ قَالَ الَّذِینَ یُبَلِّغُونَ حَدِیثِی وَ سُنَّتِی ثُمَّ یُعَلِّمُونَهَا أُمَّتِی(نقل از الامالی صدوق،ص180). پیامبر خدا فرمود : خدایا ! جانشینانم را رحم کن. پرسیدند : جانشینان تو چه کسانیاند؟ فرمود : آنان که حدیث و سنت مرا ]به همگان[ ابلاغ میکنند، سپس آن را به امت من میآموزند.
[9] - إِنَّما یَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُ إِنَّ اللَّهَ عَزیزٌ غَفُورٌ یعنی : (آرى) حقیقت چنین است: از میان بندگان خدا، تنها دانشمندان از او مىترسند(فاطر-28)
[10] - الَّذینَ یُبَلِّغُونَ رِسالاتِ اللَّهِ وَ یَخْشَوْنَهُ وَ لا یَخْشَوْنَ أَحَداً إِلاَّ اللَّهَ وَ کَفى بِاللَّهِ حَسیباً (الاحزاب - 39) (پیامبران) پیشین کسانى بودند که تبلیغ رسالتهاى الهى مىکردند و(تنها) از او مى ترسیدند، و از هیچ کس جز خدا بیم نداشتند؛ و همین بس که خداوند حسابگر(و پاداشدهنده اعمال آنها) است!
[11] - وَ لِیَعْلَمَ الَّذینَ أُوتُوا الْعِلْمَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّکَ فَیُؤْمِنُوا بِهِ فَتُخْبِتَ لَهُ قُلُوبُهُم (الحج – 54) و(نیز) هدف این بود که آگاهان بدانند این حقّى است از سوى پروردگارت، و در نتیجه به آن ایمان بیاورند، و دلهایشان در برابر آن خاضع گردد ... .
[12] - امام صادق(ع) در معرفی عالمان مورد احترام فرمود : صَاحِبُ الْفِقْهِ وَ الْعَقْل... عَارِفاً بِأَهْلِ زَمَانِه ... .(نقل از الکافی،ج1،ص49) یعنی صاحب عقل و خرد ، ... مردم زمان خود را میشناسد ... .
[13] - إِیَّاکُمْ وَ الْجُهَّالَ مِنَ الْمُتَعَبِّدِینَ وَ الْفُجَّارَ مِنَ الْعُلَمَاءِ فَإِنَّهُمْ فِتْنَةُ کُلِّ مَفْتُون(بحار الأنوار ، ج1 ،ص207)
[14] - رسول اکرم(ص) فرمود: طَالِبُ الْعِلْمِ أَفْضَلُ عِنْدَ اللَّهِ مِنَ الْمُجَاهِدِینَ وَ الْمُرَابِطِینَ وَ الْحُجَّاجِ وَ الْعُمَّارِ وَ الْمُعْتَکِفِینَ وَ الْمُجَاوِرِینَ وَ اسْتَغْفَرَتْ لَهُ الشَّجَرُ وَ الرِّیَاحُ وَ السَّحَابُ وَ الْبِحَارُ وَ النُّجُومُ وَ النَّبَاتُ وَ کُلُّ شَیْءٍ طَلَعَتْ عَلَیْهِ الشَّمْس(نقل از ارشاد القلوب الى الصواب، ج1،164)
[15] - پیامبر خدا(ص) فرمود: وَ طَالِبُ الْعِلْمِ أَحَبَّهُ اللَّهُ وَ أَحَبَّهُ الْمَلَائِکَةُ وَ أَحَبَّهُ النَّبِیُّونَ وَ لَا یُحِبُّ الْعِلْمَ إِلَّا السَّعِیدُ وَ طُوبَى لِطَالِبِ الْعِلْمِ یَوْمَ الْقِیَامَة(نقل ازجامع الأخبار، ص 38)
[16] - رسول خدا(ص) فرمود : إِنَّ لِطَالِبِ الْعِلْمِ شَفَاعَةً کَشَفَاعَةِ الْأَنْبِیَاء(نقل از ارشادالقلوب الى الصواب، ج 1، ص164) یعنی برای جویندگان علم شفاعتی همانند شفاعت پیامبران(سلام الله علیهم) است .
[17] - رسول خدا(ص) فرمود: هر کس طالب علم را گرامی بدارد، مرا گرامی داشته است و هر کس مرا گرامی بدارد خدا را گرامی داشته است و آن که خدا را گرامی بدارد پاداش او بهشت است.
[18] - رسول اکرم(ص) فرمود: هر کس جوینده دانش را دشمن بدارد همانا با پیامبران دشمنی ورزیده و کیفرش دوزخ است.
![]() |