دستاوردهای مأمون از ولایتعهدی امام رضا (ع)

الف - مقاصد مأمون از دعوت امام رضا ^(ع) به ایران

اول – تبدیل صحنه مبارزات حاد انقلابی شیعیان به عرصه آرام و بی‌خطر از طریق کشاندن حضرت از مبارزه انقلابی به سیاست،

دوم – تخطئه مدعای شیعیان مبنی بر غاصبانه‌بودن خلافت‌های اموی و عباسی و مشروعیت‌دادن به این خلافت‌ها،

سوم – در کنترل خود گرفتن امام که کانون معارضه و مبارزه بود و نیز همه سران و گردنکشان و سلحشوران علوی،

چهارم – در محاصره قراردادن امام که یک عنصر مردمی و قبله امیدها بود تا به‌مرور مردمی‌بودن حضرت زدوده شود،

پنجم – کسب وجهه  و حیثیت معنوی برای خود با برگزیدن فرزند پیامبر اعظم ^(ص) به‌عنوان ولیعهد،

ششم – استفاده از و جود مبارک امام رضا ^(ع) به‌عنوان توجیه‌گر دستگاه خلافت خویش.

در نتیجه؛

امام رضا ^(ع) علی‌رغم پختگی و عمق بی‌نظیر و زیرکی شیطنت‌آمیز مأمون، تدبیر پخته و همه‌جانبه او را به حرکتی بی‌اثر و بازیچه‌ای کودکانه بدل کرد. مأمون در این راه نه‌تنها طَرفی بر نبست، بلکه سیاست او به سیاستی بر ضد او بدل شد، به‌طوری که بعد از گذشت مدتی کوتاه ناگزیر شد همه تدابیر گذشته خود را کَاَن لَم‌یَکُن شمرد و همان سیاست گذشتگانش یعنی قتل را در پیش گرفت.

ب - سیاست‌ها و تدابیر امام (ع) در این حادثه:

1.     پرکردن فضای مدینه از کراهت و نارضایتی خود نسبت به این دعوت و اثبات سفر مرگ‌بودن این سفر،

2.     اثبات اجباری‌بودن منصب ولایتعهدی با استنکاف از پذیرش آن،

3.     مشروط‌کردن پذیرش ولایتعهدی پس از تهدیدشدن به قتل توسط مأمون، به عدم دخالت در هیچ یک از شئون حکومت و جنگ و صلح و عزل و نصب،

4.     برملاکردن داعیه امامت شیعی در سطح عظیم اسلام و دریدن پرده غلیظ تقیه و رساندن پیام تشیع به گوش همه مسلمانان،

5.     استفاده از هر فرصتی برای قراردادن خود در معرض ارتباط با مردم در مقابل سیاست قطع رابطه معنوی و عاطفی میان امام (ع) و مردم،

6.     موجبات دلگرمی سرجنبانان تشیع و حمایت آنان که بیشترین دوران عمر خود را با دشواری و سختی گذرانده بودند شد و با حمایت امام، حتی مورد احترام و تجلیل کارگزاران حکومت در شهرهای مختلف نیز قرار گرفتند.

در نتیجه مأمون که به اهداف خود دست نیافته بود، بنا بر روایات، یک یا دو بار توطئه قتل امام به وسیله نوکران خود را ریخت و یک بار هم حضرت را در سرخس به زندان افکند، درمانده‌تر و خشمگین‌تر شد و به دست خود و بدون هیچگونه واسطه‌ای امام (ع) را مسموم کرد و به شهادت رساند.

منبع

امام خامنه‌ای ^{(مدظله‌العالی)}، انسان 250ساله، حلقه دوم؛ نگاهی یکپارچه به سیره و روش مبارزاتی ائمه (ع)، انتشارات مؤسسه ایمان جهادی، چاپ اول/تیر 1390

میلاد باسعادت حضرت علی بن موسی الرضا (ع) و دهه کرامت مبارک باد