دوازده ربیع‌الاول سال 53 قبل از هجرت به روایت اهل سنت و 17 ربیع‌الاول همان سال به اعتقاد شیعه؛ سالروز میلاد مسعود شخصیتی است که عالم به بهانه خلقت او خلق شده است. جمهوری اسلامی ایران بلاشک ام‌القراء واقعی جهان اسلام است و بر همین اساس از 12 تا 17 ربیع‌الاول هفته وحدت شیعه و سنی نام‌گذاری شده است.  اما این سوال همیشه به ذهن متبادر می‌باشد که چرا وحدت بین شیعه و سنی؟ لذا در این مقاله هرچند به اختصار سعی شده است به سوال مطروحه پاسخ داده شود .

اسلام آخرین دین الهی است که با کتاب راهنمای الی‌الابد - قرآن مجید - برای هدایت بشر به وسیله خاتم‌الانبیاء محمد مصطفی^(ص) نازل شده است. مسلمانان که افتخار پیروی از کامل‌ترین دین الهی را کسب کرده‌اند؛ یک خدا، یک پیامبر  و یک کتاب هدایت دارند .

یگانگی در اسلام واقعی

هرچند بعضی عوامل تاریخی اختلافاتی را بین امت اسلامی در صدر اسلام به وجود آورد، ولی اختلافات، غیربنیادی و در مقابل مشترکات، ناچیز است .

حضرت امام خمینی^(ره) در باره یگانگی فِرَق اسلامی فرموده است: ما پیوستگى خودمان را به اقلیتهاى مذهبى اعلام مى‏کنیم. ما برادرى خودمان را به برادران اهل سنت اعلام مى‏کنیم. دشمنان اسلامند که مى‏خواهند ما را با برادرهاى خودمان مختلف کنند. ایشان در جای دیگر فرموده است: در اسلام‏ بین شیعه و سنى ابداً تفرقه نیست؛ بین شیعه و سنى نباید تفرقه باشد. باید وحدت کلمه را حفظ کنید. ائمه اطهار ما سفارش کردند به ما که بپیوندید با هم؛ و با هم اجتماعمان را حفظ کنیم.

مقام معظم رهبری به عنوان پرچمدار اتحاد و انسجام دنیای اسلام در جمع مردم سنندج (22 اردیبهشت 1388) در این باره فرمود: «بدیهى است دو تا مذهب در برخى از اصول، دربرخى از فروع با هم اختلاف دارند؛ البته در بسیارى هم با هم اتحاد دارند. اما اختلاف به معناى دشمنى نیست. فتاواى فقهاى شیعه در مواردى صد و هشتاد درجه با هم اختلاف دارد. فتاواى ائمه اهل سنت در مواردى بسیار با همدیگر اختلاف دارد».

معظم‌له هم‌چنین در سخنرانی اول فروردین سال 1386 که سال «اتحاد ملی و انسجام اسلامی» نامگذاری شده بود منظور از انسجام اسلامی را همراهی همه ملت‌های مسلمان با هم دانست و فرمود: «... انسـجام اسـلامی ، یعنی ملت‌های مسـلمان با هم همراه باشند ، ملت ایران رابطه خود را با ملت‌های اسلامی محکم‌تر کند».

به تعبیر احمد هوبر (اندیشمند سنی مذهب)؛ «تمام اصول اولیه این دو (شیعه و سنی) یکی است. این دو؛ به شهادت، پنج اصل دین و به خدا و پیامبر ایمان و اعتقاد دارند، فقط در بعضی از مکانها و اشخاص تاریخی اختلاف دارند. ما فقط در برخی از این مفاهیم اختلاف داریم که حضرت علی^(ع) خلیفه اول است یا دوم و امام خمینی^(ره) دقیقا این مساله را به خوبی بیان کرده است، برای این که من به عنوان یک سنی متن نهج‌البلاغه و کتاب ارشاد را مطالعه کرده‌ام.من هیچ نکته مخالفی را در سنت و اصول شیعه پیدا نکردم که برای من سنی مساله عجیب و مخالفی باشد؛ این اسلام واقعی است. اهل‌البیت اسلام واقعی است و امام‌های بزرگ ما مثل مالکی، شافعی، حنبلی، حنفیه و دیگران، این‌ها طرفداران امامان بودند؛ اما الان یک سری افراد مانند طالبان و وهابی‌ها آمده‌اند و می‌گویند شیعه‌ها کافر هستند و مسلمان نیستند . این غلط است.»

دلایل عقلی وحدت شیعه و سنی

در باره دلایل نقلی(به استناد آیات و روایات) وحدت بسیار نوشته شده و لذا در اینجا فقط به ذکر چند دلیل عقلی و به اختصار بسنده می‌کنم :

1. عدم ضرورت تفرقه با توجه به وجود اشتراکات فراوان بین مذاهب اسلامی که به چند نمونه از زبان معمار کبیر انقلاب اسلامی و رهبر معظم انقلاب و هم‌چنین اندیشمند سنی‌مذهب - احمد هوبر - اشاره شد. به قول صائب تبریزی که گفت :

موج در یکتایی دریا نیندازد خلل       چهره وحدت نهان در زیر زلف کثرت است

2. همت دشمنان اسلام برای از بین بردن اصل اسلام. ارائه نظریه جنگ تمدنها و برنامه‌ریزی برای اجرای آن در غرب به سرکردگی آمریکا به عنوان نماینده تمدن غرب. تعریف هلال شیعی و تبلیغ شیعه‌هراسی در دنیای اسلام و اسلام‌هراسی در سایر نقاط دنیا؛ ایجاد و تجهیز گروه‌های افراطی مذهبی (القاعده، طالبان و داعش) و تبلیغ خشونت‌گرایی توسط اسلام و ...؛ ایجاد «بهائیت» در جماعت شیعه و «وهابیت» در دنیای اهل سنت که با توجه به جمعیت عظیم اهل سنت در دنیای اسلام اثرات مخرب آن را برای تبلیغ اسلام آمریکایی مشاهده می‌کنیم.

دشمنان اسلام با این توجیه که «اسلام تنها تمدن تهدید‌کننده غرب» است، با همه توان در صدد تضعیف آن برآمده‌اند. هانتینگتون از معلم مذهبی خود برناردلوئیس در مورد مسایل اسلامی نقل قول می‌کند تا ثابت کند اسلام تهدید موجود برای همه هستی غرب را نمایندگی می کند :

«برناردلوئیس بر آن است که در مدتی تقریبا به طول هزار سال پیش، یعنی از نخستین لنگرانداختن در اسپانیا (آندلس)، تا دومین محاصره وین به دست ترک‌ها (خلافت عثمانی)، اروپا همواره از طرف اسلام مورد تهدید قرار گرفته است. اسلام تنها تمدنی است که موجودیت اروپا را، آن‌ هم دوبار، تهدید کرده است».

به این جمله که «جنگ تمدن‌ها» را اصطلاحا تئوریزه می‌کند توجه شود:

«نزاع و جنگ آینده، جنگ تمدن‌هاست و جنگی که انتظار وقوع آن می‌رود میان تمدن اسلامی و تمدن غربی می‌باشد. باید غرب تمام نیرو و توان خود را برای صف‌آرایی در این جنگ آماده و ذخیره نماید. امروز اسلام، جهان را تهدید می‌کند. در سال‌های 1930_میلادی فاشیزم جهان را تهدید می‌کرد و در سال‌های 1940 _میلادی کمونیسم و در سال‌های 1980-1970 _میلادی دشمن جدیدی به نام اسلام پا به عرصه وجود گذاشته است».

در سالهای اخیر شاهد هستیم که شیطان بزرگ با ایجاد گروه‌های تندرو و تکفیری وهابی با نام‌هایی چون طالبان، القاعده، النصره و داعش در کشورهای اسلامی، از طرفی در صدد ارائه چهره‌ای غیرواقعی و خشونت‌گرا از اسلام است و از طرف دیگر با پول مسلمانان و به دست مسلمانان دست به نسل‌کشی آنان می‌زند. آن چه امروز در افغانستان، عراق، سوریه و اخیرا در یمن اتفاق افتاده و جریان دارد مصداق بارز مؤید این ادعاست.

البته اگر به ریسمان وحدت چنگ زنیم و متفرق نشویم، این فتنه‌های تفرقه‌انگیز کارساز نخواهد بود. چرا که وعده خداوند تغییرناپذیر است کما این که فرمود:أَنَّ اللَّهَ مُوهِنُ کَیدِ الْکافِرین‏ یعنی خداوند سست‏کننده نقشه‏هاى کافران است._{(الأنفال – 18(}

از نور وحدت آن که دلش بهره‌ور شود    کی از هجوم ذره پریشان نظر شود _{(صائب تبریزی)}

3. جلوگیری از چپاول کشورهای اسلامی که دارای ذخایر غنی زیرزمینی هستند. دول چپاولگر با ایجاد تفرقه بین مسلمانان و مشغول‌کردن آنان به خود، ذخایر آنان را به یغما می‌برند. جنگ و برادرکشی در افغانستان، خونریزی و کشتار در سوریه، قتل و درگیری در عراق، پاکستان و سایر کشورهای مسلمان و غارت ذخایر آنان در سایه فضاسازی و به خود مشغول‌کردن به بهانه دموکراسی‌سازی. حضرت امام خمینی^(ره) در این رابطه فرموده است: برنامه ما برنامه اسلام است، وحدت کلمه مسلمین است، اتحاد ممالک اسلامى است، برادرى با جمیع فرق مسلمین است در تمام نقاط عالم، هم‌پیمانى با تمام دول اسلامى است در سراسر جهان؛ مقابل صهیونیست، مقابل اسرائیل، مقابل دول استعمارطلب، مقابل کسانى که ذخایر این ملت فقیر را به رایگان مى‏برند و ملت بدبخت در آتش فقر و بیکارى و بینوایى مى‏سوزد.

4. جلوگیری از تسلط سیاسی، فرهنگی و اقتصادی اجانب بر ملل مسلمان. علمای دلسوز اسلام اعم از شیعه و سنی در دنیای پیچیده امروز که استکبار جهانی با در دست داشتن غول رسانه‌ای(شبکه‌های ماهواره‌ای و فضای مجازی) جنگ تمام‌عیار بر ضد اسلام را دنبال می‌کند، وحدت را واجب دانسته‌اند. چرا که به قول صائب تبریزی وحدت شیرازه کثرت جماعت است .

شیرازه قلمرو کثرت ز وحدت است          دارد عَلَم به پا ز ستادن سپاه را

پیشگامان تقریب و وحدت مذاهب اسلامی

نیم‌قرن پیش که تشیع از سوی وهابیت تازه به قدرت رسیده اقلیتی خارج از دین معرفی می‌شد، آیت‌الله‌العظمی بروجردی^(ره) در اقدامی هوشمندانه زمینه صدور فتوائی از سوی مفتی اعظم سنیان را فراهم نمود که تاسال‌ها بعد سند رفع اتهام در مقابل بسیاری از تهمت‌های ناروا شد .

علامه شیخ محمدتقی قمی به عنوان نماینده آیت‌العظمی بروجردی^(ره) به مصر اعزام شد و پیام شفاهی آیت‌الله را به شیخ مجید سلیم که مقام شیخ الازهر را در آن زمان داشت، ابلاغ نمود و پیام متقابل شیخ سلیم به آیت‌الله بروجردی^(ره) را دریافت کرد. طولی نکشید که یکی از علمای مصر به نام شیخ حسن باقوری که استاد دانشگاه الازهر و وزیر اوقاف مصر بود به ایران مسافرت و با آیت‌الله‌العظمی بروجردی^(ره) ملاقات کرد. پس از درگذشت شیخ مجید سلیم، شیخ شلتوت زعامت دانشگاه الازهر را به عهده گرفت و ارتباط نزدیکی با آیت‌الله‌العظمی بروجردی^(ره)برقرار کرد و طی نامه‌ای ایشان را برادر معظم خود خواند .

در این بین از سوی آیت‌الله‌العظمی بروجردی^(ره) ایده تاسیس مرکزی با هدف بسط و گسترش تقریب مطرح شد و بلافاصله الازهر اقدام به تاسیس مرکز «دارالتقریب بین مذاهب اسلامی» نمود .

تاسیس دارالتقریب بین مذاهب اسلامی در مصر نقش عمده‌ای در هماهنگی بین فِرَق مختلف اسلامی ایجاد کرد و به اولین گام مهم و تعیین‌کننده منجر شد. این گام مهم تدریس فقه مذاهب اسلامی شیعه و سنی در دانشگاه الازهر بود. این موضوع در ماده سوم اساسنامه دارالتقریب به این صورت آورده شد: «تدریس فقه مذاهب اسلامی در دانشگاه‌های اسلامی و در همه نقاط تا جایی که به دانشگاه‌های اسلامی عمومی تبدیل شوند، صورت خواهد گرفت».

پیشنهاد برنامه تدریس مذهب جعفری در الازهر اگرچه عملی نشد ولی با یک واقعه مهم دیگر مقارن گردید و آن فتوای شیخ شلتوت مبنی بر جایزبودن پیروی از فقه شیعه بود. بدین صورت بزرگترین مرجع رسمی اهل سنت و بالاترین قدرت علمی مصر با کمال صراحت فتوا داد که پیروان مذهب شیعه اثنی‌عشریه علی‌رغم تبلیغات سوء با دیگر مذاهب اسلامی از نظر برخورداری از امتیازات اسلام برابر هستند و به همه مسلمین اهل سنت و جماعت اجازه داده می‌شود که در صورت تمایل از فتاوی علمای شیعه جعفری پیروی کنند . این فتوا در سال 1378 هـجری قمری در هفدهم ربیع‌الاول، روز میلاد امام همام جعفربن محمدالصادق^(ع) بنیانگذار مکتب شیعه جعفری، در حضور نمایندگان مذهب شیعه امامی و شیعه زیدی و مذاهب شافعی،حنبلی، مالکی و حنفی، به دست شیخ محمود شلتوت رئیس فقید دانشگاه الازهر صدور یافت.

اما بیش از نیم قرن از اقدامات تحسین‌برانگیز آیت‌الله‌العظمی بروجردی، از سوی یکی دیگر از مراجع عظام تقلید که رهبری اصلی‌ترین حکومت شیعی در جهان را به عهده داشت فتوائی صادر شد که در نوع خود بی‌نظیر و قابل تامل است.

آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای^{(مد ظله العالی)} در پاسخ به استفتائی مطرح شده که در آن خواسته شده بود تا ایشان نظر خود را درباره «اهانت و استفاده از کلمات تحقیرآمیز و توهین به همسر پیامبر اسلام ام‌المومنین حضرت عایشه اعلام کنند» پاسخ دادند: «اهانت به نمادهای برادران اهل سنت از جمله اتهام‌زنی به همسر پیامبر اسلام حرام است. این موضوع شامل زنان همه پیامبران و به ویژه سیدالانبیاء پیامبر اعظم می‌شود».

دقیقا پس از پاسخ رهبر معظم انقلاب به این استفتاء رئیس جامعه الازهر اقدامی دیگر در راستای تقریب بیشتر مذاهب برداشت که به نوعی پیروزی شیعیان در عرصه‌های مختلف به شمار می‌رود. دکتر «احمد الطیب» در گفتگو با روزنامه لبنانی «النهار» به نکته‌ای اشاره کرد که همواره مورد مناقشه بین علمای شیعه و سنی بود. وی در پاسخ به سوالی گفت: «ما پشت شیعه نماز می‌خوانیم و برخلاف برخی شایعات، قرآن دومی در میان شیعه وجود ندارد و گرنه خاورشناسان به دقت این مسئله را مورد بررسی قرار می‌دادند و این طعمه خوبی برای مطالعات آنها می‌شد». جواز اقتدای اهل سنت به امام جماعت شیعی برای نخستین بار است که صادر می‌شود.

شیخ شلتوت هم‌چنین فتوای دیگری در خصوص مذهب شیعه دارد :

«مذهب جعفری مشهور به مذهب شیعه‌ اثنی‌عشری، مذهبی است که هم‌چون سایر مذاهب اهل سنت، تعبد به آن شرعا جایز است و مسلمانان باید این را بدانند و از تعصب ناحق نسبت به مذاهب خاص رهایی یابند، زیرا دین خدا شریعت او وابسته به مذهبی خاص یا محدود به یک مذهب نیست. چون همه آنها اجتهاد دارند و نزد خدای متعال پذیرفته شده‌اند».

 احمد الطیب در واکنش به نظر صریح مقام معظم رهبری بیانیه‌ای هم صادر و در قسمتی از آن اعلام کرد: «با تمجید و خرسندی، فتوای مبارک حضرت امام علی خامنه‌ای را در خصوص تحریم اهانت به صحابه ^{رضوان‌الله علیهم} یا تعرض به همسران حضرت رسول^(ص) دریافت کردم. این فتوایی است که با دانش صحیح و درک عمیق از خطرناکی آن چه که اهل فتنه انجام می‌دهند صادر شده است و بیانگر علاقه و اشتیاق به وحدت مسلمانان است. آنچه که باعث می‌شود بر اهمیت این فتوا افزوده شود آن است که عالمی از علمای بزرگ مسلمان و از بزرگترین مراجع شیعه و به عنوان رهبر عالی جمهوری اسلامی ایران؛ چنین فتوایی را صادر کرده است».

امروز در ام‌القراء جهان اسلام یعنی ایران اسلامی که منادی وحدت واقعی بین مسلمانان است، سازمانی وظیفه ساماندهی تقریب مذاهب اسلامی را بر عهده دارد و در دانشگاه‌های ایران فقه مذهب امام شافعی و سایر فقهای مذاهب اسلامی در کنار فقه شیعه تدریس می‌شود .

پس بیائیم اگر سنی هستیم یا شیعه؛ به «حبل‌الله» چنگ زنیم و با هم باشیم، چرا که مسلمانیم .

سال‌روز میلاد با سعادت رحمه للعالمین، اسوه حسنه، محمد مصطفی پیامبر اعظم^{صلی‌الله علیه و آله} و میلاد فرزند گرامش حضرت امام جعفر صادق^{علیه‌السلام} بر همه مسلمانان مبارک باد